II. Kozmoloji
III. Büyük Patlama Teorisi
IV. Esneyen Kainat
V. Karanlık Madde ve Karanlık Enerji
VI. Çoklu Kainat
VII. Kozmolojinin Geleceği
VIII. Kozmoloji ve Din
IX. Popüler Kültürde Kozmoloji
Temel Sorular
| Hususiyet | Tarif |
|---|---|
| Kozmoloji | Evrenin ve onun kökeninin incelenmesi |
| Diyalog | İki yahut daha çok birey arasındaki konferans |
| Gizem | Meçhul yahut açıklanamayan bir şey |
| Tahmin etmek | Bir şeyi kavrayabilme kabiliyeti |
| Kainat | Bütün feza ve dönemin toplamı |
II. Kozmoloji
Kozmolojinin zamanı, en eski medeniyetlere kadar uzanan uzun ve büyüleyici bir tarihtir. Antik Yunan’da Aristoteles ve Batlamyus şeklinde filozoflar evrenin yapısı ve evrimi ile alakalı teoriler geliştirdiler. 16. yüzyılda Nicolaus Copernicus, Dünya’nın Güneş çevresinde döndüğünü öne sürdü; bu, evrenin geleneksel jeosantrik görüşünü altüst eden köktencilik bir fikirdi. 18. yüzyılda Isaac Newton, gökbilimcilerin gezegenlerin hareketlerini hesaplamasına imkan tanıdığı olan matematiksel bir yerçekimi modeli geliştirdi. 19. yüzyılda Albert Einstein, yerçekimi ve evrenin yapısı ile alakalı yeni bir anlak elde eden genel görelilik teorisini geliştirdi. 20. yüzyılda gökbilimciler, evrenin genişlemesi, karanlık madde ve karanlık enerjinin varlığı ve dünya dışı hayat olasılığı da dahil olmak suretiyle bir takım mühim keşifte bulundular. Bu keşifler, bilim adamlarının evrenin kökenini ve evrimini anlamaya çalmış olduğu yeni bir kozmoloji çağına yol açtı.
III. Büyük Patlama Teorisi
Büyük Patlama teorisi, evrenin iyi mi başladığına dair biri olan ilmi teoridir. Evrenin ortalama 13,8 milyar sene ilkin fazlaca sıcak ve yoğun bir nokta olarak başladığını belirtir. Bu nokta sonrasında genişledi ve soğudu ve bugün gördüğümüz galaksileri ve yıldızları oluşturdu.
Büyük Patlama teorisi, evrenin genişlediği ve kozmik mikrodalga arka plan radyasyonu da dahil olmak suretiyle bir takım gözlemle desteklenmektedir. Sadece, Büyük Patlama teorisi ile alakalı hala cevaplanmamış birtakım sorular vardır, mesela evrenin ilk başta niçin başladığı şeklinde.
IV. Esneyen Kainat
Esneyen kainat, kozmolojideki en mühim ve köklü keşiflerden biridir. ilk başlarda 1920’lerde Edwin Hubble tarafınca önerilmiş ve daha sonraki bir takım gözlemle doğrulanmıştır. Esneyen kainat, evrenin ortalama 13,8 milyar sene ilkin sıcak ve yoğun bir durumda başladığını belirten Büyük Patlama teorisinin direkt bir sonucudur. Kainat genişledikçe soğudu ve galaksiler oluştu. Evrenin genişlemesi hala devam ediyor ve hızlanıyor.
Evrenin genişlemesi muhtelif yollarla görülebilir. Bir yol, uzak galaksilerin kırmızıya kaymasına bakmaktır. Kırmızıya kayma, uzak bir nesneden gelen ışığın dalga boyundaki kaymadır ve evrenin genişlemesinden oluşur. Bir nesne ne kadar uzaksa, kırmızıya kayması o denli büyüktür. Evrenin genişlemesini görmenin bir başka yolu da kozmik mikrodalga arka plan radyasyonuna bakmaktır. Kozmik mikrodalga arka plan radyasyonu, Büyük Patlama’dan kalan nefes bir fer parıltısıdır. Evrenin genişlemesi kozmik mikrodalga arka plan radyasyonunu germiştir ve artık mikrodalga dalga boylarına kırmızıya kaymıştır.
Evrenin genişlemesinin bir takım kararı vardır. Bir kararı evrenin giderek büyüdüğüdür. Bu, herhangi iki galaksi arasındaki mesafenin zaman içinde arttığı anlama gelir. Bir öteki kararı ise evrenin daha azca yoğun hale geldiğidir. Kainat genişledikçe galaksiler birbirinden daha da uzaklaşır ve evrendeki madde daha çok yayılır.
Evrenin genişlemesi, kozmolojideki en mühim ve büyüleyici keşiflerden biridir. Büyük Patlama teorisinin temel bir parçasıdır ve evreni anlamamız için bir takım mühim çıkarıma haizdir.
V. Karanlık Madde ve Karanlık Enerji
Karanlık madde ve karanlık enerji, evrenin en esrarengiz ve mühim bileşenlerinden ikisidir. Karanlık madde görünmezdir ve evrenin ortalama %27’tepsi oluştururken, karanlık enerji evrenin ortalama %68’ini oluşturur. Bilim adamları karanlık madde ve karanlık enerjinin ne işe yaradığını bilmiyorlar sadece evrenin evrimini kestirmek için bunların lüzumlu olduğuna inanıyorlar.
Karanlık maddenin ışıkla etkileşime girmeyen parçacıklardan oluştuğu düşünülmektedir. Bu, teleskoplar ve ışığı algılayan öteki aletler için görünmez oldukları anlama gelir. Bilim adamları, karanlık maddenin galaksilerin kümelenmesinden ve evrendeki büyük ölçekli yapıların oluşumundan görevli olduğuna inanmaktadır.
Karanlık enerjinin, evrenin genişlemesinin hızlanmasına yol açan esrarengiz bir güç olduğu düşünülüyor. Bu, evrenin genişlemesinin yavaşlaması icap ettiğini öngören kozmolojinin standart modeliyle çelişiyor. Bilim adamları karanlık enerjinin ne işe yaradığını bilmiyorlar, sadece evrenin hızlanan genişlemesinden görevli olduğuna inanıyorlar.
“Karanlık Madde ve Karanlık Enerji” anahtar kelimesinin arama amacı, evrenin bu iki esrarengiz bileşeni ile alakalı daha çok informasyon edinmektir. Bu anahtar kelimeyi arayan kişiler muhtemelen bunların özellikleri, evrenin evrimindeki rolleri ve bu tarz şeyleri incelemenin getirmiş olduğu zorluklar ile alakalı informasyon edinmekle ilgilenmektedir.
VI. Çoklu Kainat
Çoklu kainat, her biri kendi fizik yasalarına haiz birden fazla kainat bulunduğunu varsayan varsayımsal bir kainat modelidir. Çoklu kainat, karanlık madde ve karanlık enerjinin varlığı şeklinde tek bir kainat bağlamında açıklanması zorluk derecesi yüksek muhtelif fenomenleri açıklamak için çoğunlukla kullanılır.
Çoklu evrenin birçok değişik modeli vardır, sadece en popüler olanı enflasyonist çoklu evrendir. Bu modelde kainat devamlı olarak genişler ve yeni evrenler doğurur. Bu yeni evrenler, uzay-zaman dokusundaki kuantum dalgalanmaları tarafınca yaratılır.
Enflasyonlu çoklu kainat, evrenin büyük ölçeklerde izotropik ve benzeşik olması şeklinde bir takım gözlemle tutarlıdır. Sadece, öteki evrenleri direkt gözlemlemenin bir yolu olmadığından deneysel olarak kontrol etmek de zor olsa gerek.
Çoklu kainat tartışmalı bir kavramdır ve bunun ilmi bir kuram olmadığını korumak için çaba sarfeden bir takım fizikçi vardır. Çoklu evrenin yanlışlanamaz bulunduğunu ve bundan dolayı geçerliliğini kontrol etmenin olası olmadığını savunurlar.
Tartışmalara karşın, çoklu kainat fizikçiler ve kozmologlar içinde popüler bir münakaşa mevzusu olmaya devam ediyor. Kainat anlayışımızı kökten değişiklik yapma potansiyeline haiz büyüleyici bir düşünce.
VII. Kozmolojinin Geleceği
Kozmolojinin geleceği geniş ve coşku verici bir inceleme alanıdır. Kainat ile alakalı birçok yanıtsız sual vardır ve kozmologlar yanıt bulmak için fazlaca iş yapmaktadır. En acele sorulardan bazıları şunlardır:
- Evrenin kökeni nelerdir?
- Evrenin kaderi nelerdir?
- Karanlık madde ve karanlık enerjinin doğası nelerdir?
- Evrende başka medeniyetler var mı?
Kozmologlar bu soruları yanıtlamak için muhtelif araçlar kullanıyorlar, bunlardan bazıları şunlardır:
- Gözlemsel astronomi
- Kuramsal fizik
- Bilgisayar simülasyonları
Kozmolojinin geleceği parlak. Teknolojimiz geliştikçe kainat ile alakalı daha çok veri toplayabileceğiz. Bu veriler evrenin daha iyi teorilerini ve modellerini geliştirmemize ve kökeni ve kaderi ile alakalı en acele sorulardan kimilerini yanıtlamamıza destek olacak.
Kozmoloji ve Din
Kozmoloji, evrenin kökeni, evrimi ve yapısının incelenmesidir. Din, doğaüstü, mukaddes yahut tanrısal olanla alakalı itikat ve uygulamalar sistemidir ve çoğu zaman dindar ve ayin uygulamaları, tanrılara tapınmayı ve dünyaya nüfuz eden doğaüstü bir yahut daha çok güce inanmayı ihtiva eder.
Kozmoloji ve din arasındaki ilişki karmaşa ve gelişen bir ilişki olmuştur. Birtakım durumlarda kozmoloji dini inançları desteklemek için kullanılırken, öteki durumlarda ise onlara meydan öğrenim görmüştür.
Çağıl bilimin ilk zamanlarında, birçok bilim insanı evrenin Allah tarafınca yaratıldığına inanıyordu. Bu itikat, evrenin tertipli ve tasarlanmış şeklinde görünmesine dayanıyordu. Sadece bilim adamları kainat ile alakalı daha çok şey öğrenmeye başladıkça, bir zamanlar görünmüş olduğu kadar tertipli olmadığını ayrım ettiler. Bu, bilim ve din içinde büyüyen bir çatışmaya yol açtı.
20. yüzyılda, Büyük Patlama teorisi şeklinde yeni kozmolojik teorilerin geliştirilmesi, evrenin Allah’nın bir yaratımı olduğu yönündeki geleneksel görüşe daha çok meydan okudu. Bu teoriler, evrenin yaratılmadığını, bunun yerine sıcak, yoğun bir durumdan evrimleştiğini öne sürdü.
Kozmoloji ve din arasındaki ilişki hala karmaşa ve gelişen bir ilişkidir. Günümüzde birçok bilim insanı bilim ve dini uzlaştırmanın olası olduğuna inanırken, ötekiler ikisinin temelde ahenksiz olduğuna inanmaktadır.
Kozmoloji ile din arasındaki ilişki bağlamında tartışılan temel konulardan bazıları şunlardır:
- Evrenin kökeni
- Feza ve dönemin doğası
- Dünya dışı hayat olasılığı
- Bir yaratıcı tanrının varlığı
Bunlar, çözülmesi basit bir yolu olmayan karmaşa sorunlardır. Sadece, evreni incelemeye devam ederek bilim adamları ve ilahiyatçılar hem bilim bununla beraber din ile alakalı daha iyi bir anlak kazanabilirler.
IX. Popüler Kültürde Kozmoloji
Kozmoloji, yüzyıllardır popüler kültürde popüler bir mevzu olmuştur. Antik Yunan yaratılış mitlerinden Isaac Asimov ve Carl Sagan’ın çağdaş bilimkurgu romanlarına kadar, kainat ile alakalı hikayeler bütün hayattaki insanların hayal enerjisini ele geçirmiştir.
Son yıllarda, kozmoloji popüler kültürde daha da popüler hale geldi, kısmen de kainat ile alakalı ilmi keşiflere ilişik artan amme farkındalığı yardımıyla. Stephen Hawking’in “A Brief Time” ve Carl Sagan’ın “Cosmos” şeklinde popüler bilim kitapları kozmolojiyi daha geniş bir kesime ulaştırmaya destek oldu ve “Cosmos: A Spacetime Odyssey” şeklinde tv şovları mevzuyu daha da popüler hale getirdi.
Kozmoloji bununla beraber film ve televizyonda da popüler bir mevzudur. “2001: A Space Odyssey” ve “Interstellar” şeklinde filmler uzayın enginliğini ve evrenin gizemlerini araştırırken, “Yıldız Trek” ve “The Expanse” şeklinde tv dizileri öteki gezegenleri ve galaksileri kolonileştiren fütüristik toplumları tasvir etmiştir.
Kozmolojinin popüler kültürdeki popülaritesi, insanoğlunun evrendeki yerimizi algılama isteğinin bir kanıtıdır. Kozmolojinin gizemlerini keşfederek kendimiz ve kozmostaki yerimiz ile alakalı daha çok şey öğrenebiliriz.
S: Kozmoloji nelerdir?
A: Kozmoloji, evrenin bir tüm olarak incelenmesidir. Kökeni, evrimi ve yapısının incelenmesini kapsar.
S: Kozmolojik anlayışın birtakım gizemleri nedir?
C: Kozmolojik anlayışın gizemleri içinde evrenin kökeni, karanlık madde ve karanlık enerjinin doğası ve dünya dışı hayat olasılığı yer alır.
S: Kozmolojik anlayışın gizemleri ile alakalı daha çok informasyon iyi mi edinebilirim?
Kozmolojik anlayışın gizemleri ile alakalı daha çok informasyon edinmenin birçok yolu vardır. Mevzuyla alakalı kitaplar okuyabilir, belgeseller izleyebilir yahut kurslar alabilirsiniz. Ek olarak kainat ile alakalı daha çok informasyon edinmek için bir planetaryumu yahut gözlemevini ziyaret edebilirsiniz.
0 Yorum